مقدمه: عوامل شناختی-هیجانی شخصیت در شناسایی و درمان اختلال‌های روانپزشکی مهم است. پژوهش حاضر با هدف تعیین مقایسه‌ای ابعاد شناختی- هیجانی شخصیت در افراد مبتلا به اختلال‌های روانپزشکی با افراد عادی انجام گرفت.
روش‌کار: این مطالعه توصیفی- مقایسه ایی در سال 1392 انجام شد. جامعه آماری پژوهش افراد مبتلا به اختلال‌های روانپزشکی و افراد عادی بودند که از میان آن‌ها 90 بیمار معتاد، افسرده و مضطرب مراجعه کننده به مرکز اجتماعی درمان مدار و مشاوره راهبر در خراسان شمالی و 30 نفر از افراد عادی بعنوان گروه کنترل به روش در دسترس انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها "سیاهه سرشت و منش-56" (Temperament and Character Inventory) (TCI-56) بود. روایی این ابزار بر اساس روایی محتوا و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ در مطالعات قبلی تأیید شده است. داده‌ها بوسیله نرم افزار اس پی اس اس نسخه 18 تجزیه و تحلیل شد.
یافته‌ها: در بعد خود راهبری بین گروه‌ها تفاوت معنادار نبود. در بعد خود فراروی و همکاری، میانگین نمرات افراد سه گروه کمتر از افراد عادی بود. در بعد پشتکار بین گروه‌های معتاد، اضطرابی و عادی تفاوت معنادار بود. در بعد نوجویی، میانگین نمرات معتادین نسبت به گروه افسرده و اضطرابی بالاتر بود. همچنین نمره آسیب پرهیزی بیماران اضطرابی بالاتر از گروه معتاد و عادی بود. در بعد پاداش وابستگی، نیز میانگین نمرات معتادین از افراد عادی پایین‌تر بود (01/0 > P).
نتیجه گیری: تفاوت معنادار بین ابعاد شناختی- هیجانی شخصیت در میان افراد معتاد، افسرده، مضطرب و عادی وجود داشت. پیشنهاد می‌شود نقش ابعاد شناختی-هیجانی شخصیت در بیماران با اختلال‌های روانپزشکی ارزیابی شود. اندازه گیری هر یک از زیرمقیاس های ابعاد ذکر شده بمنظور تعیین نیمرخ شخصیتی این بیماران می‌تواند ابزار ارزشمندی برای متخصصان هنگام ارزیابی نیمرخ شخصیتی این بیماران باشد.