1. دانشجوی دکتری، گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
2. استادیار گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
3. استادیار گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
4. دانشیار گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

مقدمه

شناخت و پرورش استعداد در بیش از ۵۰ سال گذشته از موضوعات مطالعاتی دانشگاهی بوده است [1]. از دیرباز جستجو و گزینش افراد زبده و نخبه برای یادگیری و انجام هر مهارت یکی از چالش‌های بشر بوده است. ورزش و هنر از جهات متعدد با یکدیگر اختلاف دارند ولی در این‌که هر دو استعدادهای ویژه‌ای را طلب می‌کنند به‌گونه‌ای چشمگیر، همانند و همسان‌اند. مصداق آن، جمعیت زیادی است که ورزش می‌کنند و یا به کارهای هنری می‌پردازند، اما تعداد زیادی از آن‌ها قهرمان می‌شوند [2].

در حوزه‌ی توسعه و حمایت از استعدادهای ورزشی در این اواخر پژوهشگران شروع به بررسی نقش خانواده به‌عنوان عاملی بااهمیت نموده‌اند. تشخیص و توسعه استعداد به‌عنوان فرایندی دوبخشی رابطه‌ای ناگسستنی دارند که در آن تشخیص استعداد مقدم بر توسعه استعداد است. توسعه استعداد را می‌توان تحت عنوان فرایند شناخت ورزشکارانی که توان برتری در ورزش رادارند، توصیف نمود [3]. بر اساس مفاهیم مشارکت خانواده، می‌توان خانواده را واحدی دانست که نقش مهمی در رشد ورزشکاران و پیشرفت آن‌ها بازی می­کند. در حال حاضر، توجه به سمت اصول تئوریک مرتبط معطوف شده است که به افراد دانشگاهی در محیط‌های علمی به درک آنچه که مربوط به نقش والدین بر ورزش است، کمک می‌کند. علاوه بر خانواده، نظام آموزشی یعنی مدرسه می‌تواند در توسعه استعدادهای ورزشی مؤثر باشد. بدون تردید معلمان به‌عنوان مهم‌ترین سرمایه‌های مدرسه نقشی اساسی در جهت بهبود فعالیت‌های آموزشی و پرورشی ایفا می‌کنند. به همین منظور، حائز اهمیت است که به نقش مهم معلمان در ارزشیابی کودکان دارای استعداد، به‌ویژه در امر رشد توانمندی‌های جسمی و به‌کارگیری احتمالی و آماده‌سازی افراد دارای استعداد در این زمینه اشاره‌کنیم [4].

نیاز اجتماعی به افراد مستعد در همه حیطه‌های توسعه رو به افزایش است، به همین خاطر لازم است که جامعه دیدگاه خود را نسبت به مدارس برتر ازنظر توسعه‌ی کارآمد و مداوم تغییر دهد [5]. شکی نیست که تأثیر خانواده‌ها در همکاری با مدرسه در رشد کودکان دارای استعداد در موفقیت بیشتر آن‌ها پدیدار می‌شود. در مورد دانش‌آموزان دارای استعداد ورزشی باید همه افراد دخیل در مدرسه به‌صورت جدی به این دانش آموزان بپردازند و دانش آموزان مستعد تبدیل به یک هدف دائمی در تمرین‌های هرروزه شوند؛ تمرین‌هایی که دربردارنده روش‌های جدید، مؤثر و معنادار و تکنیک‌های ورزشی هستند؛ همچنین نقش معلمان، معلمان تربیت‌بدنی و همکاری سازنده آن‌ها با خانواده‌ها ضروری است [6]. هدف از برنامه‌های ورزشی موفقیت‌آمیز، هدایت و آموزش کودکان مستعد و در همان حال فراهم کردن فرصت برای رشد معلمانی است که روی این برنامه‌ها کار می‌کنند. هرچند که فرضیه تدریس- یادگیری هنوز فاقد یک روش‌شناسی منسجم است که به‌آسانی برای دانش‌آموزان بااستعداد قابل‌اجرا باشد، به‌درستی می‌دانیم که می‌توان این دانش‌آموزان را به صورتی معنادار تحت نظارت معلمان حرفه‌ای و والدین همیار پرورش داد [5].

در خصوص توسعه استعدادهای ورزشی تابه‌حال مطالعاتی انجام شده است که بررسی چند مورد از آن‌ها ما را در هدایت مطالعه یاری می‌نماید. نوری و صادقی در پژوهشی نشان دادند که مطالعات حوزه استعدادیابی ورزشی نوپا بوده و هنوز الگوی مشخص و همه‌جانبه‌ای که دربرگیرنده همه ابعاد باشد، ارائه نشده است. تعداد معدودی از الگوها تأثیر شاخص‌های ذاتی مانند ژنتیک را در شناسایی استعداد ورزشی مناسب می‌دانند؛ درحالی‌که بیشتر پژوهش‌ها الگوهایی که مبتنی بر ارزشیابی مهارت بعد از آموزش هستند، تعیین‌کننده می‌دانند. دسته شایان توجه دیگری از مطالعات هم‌زمان با در نظر گرفتن شاخص‌های مهارتی، بر شاخص‌های حوزه‌های فیزیولوژیکی، آنتروپومتریکی و روانی نیز تکیه داشتند [7]. از طرفی، اسدی و همکاران در مطالعه ای به بررسی موانع استعدادیابی در ورزش ایران پرداختند، نتایج نشان داد که هفت مانع به‌عنوان موانع اصلی استعدادیابی شامل موانع انسانی، موانع زیربنایی، موانع مالی، فرایندی، مدیریتی، علمی و پژوهشی و حمایتی – پشتیبانی شناسایی شدند. از بین موانع شناسایی‌شده مانع انسانی به‌عنوان مهم‌ترین عامل شناسایی شد [8]. نظری و همکاران [9] با بررسی اولویت عوامل ارزیابی کیفیت توسعه استعدادیابی ورزشی از منظر ذینفعان گزارش کردند که توجه به خروجی‌ها دارای بالاترین اولویت در بحث استعدادیابی ورزشی ایران بود. بعلاوه، نتیجه‌گیری شد که ارزیابی توسعه استعدادیابی به‌عنوان زیرساخت ورزش حرفه‌ای و قهرمانی می‌تواند باعث موفقیت ورزش کشور درصحنه‌های جهانی و بین‌المللی شود. پیر محمدی نقش والدین در استعدادیابی ورزشی را به سه مرحله تقسیم‌بندی نموده است. در مرحله اول، والدین به‌عنوان حامی ورزشکار نقش مهمی در گرایش یا عدم گرایش وی به یک ورزش خاص دارند در حقیقت در این مرحله درگیری و انتظارات والدین از ورزشکار با موفقیت و لذت و همچنین فشار و تنش آنان مرتبط است. در مرحله دوم نقش والدین بیشتر یک نقش مشارکتی است و در مرحله سوم ورزشکار خود را به بهبود اجرای کامل ملزم می‌کند درحالی‌که نقش والدین کاملاً محدود می‌شود و صرفاً حمایت مالی انجام می‌دهند [10].

حسینی و همکاران عواملی همچون نگاه مدیران و مسئولان ورزش کشور به پایگاه­های قهرمانی و مراکز استعدادیابی، تأثیر مسائل سیاسی بر عملکرد سازمان­ها و نهادهای مجری استعدادیابی، فقدان نظام جامع حمایت از ورزشکاران و مربیان نخبه، فقدان شایسته­سالاری در تعیین مدیران و مربیان ورزشی کشور، فقدان طرح یکپارچه، اجرایی و ساختارمند در استعدادیابی وضعیت اقتصادی معیشتی خانواده­های دارای استعداد، امکانات و تجهیزات مناسب برای استعدادیابی و آمایش و قطب­بندی ورزش­ها در نقاط مختلف کشور را به‌عنوان مهم‌ترین تنگناها و چالش‌های استعدادیابی در ورزش‌های قهرمانی کشور می‌دانند [11]. کاشف عوامل وراثتی و محیطی را ازجمله عوامل مهم استعدادیابی ورزشی گزارش نمود [12].

Fredricks در پژوهش خود سه نقش اصلی والدین را در مراحل اولیه توسعه ورزشکاران بررسی و نقش‌های، تحلیل‌کننده و الگوی الگو رو برای آن‌ها ایفا می‌کردند. همچنین، در این راستا والدین در سال‌های اولیه زندگی کودکان نقش هدایت‌کننده و کمک‌کننده در انتخاب اینکه چه رشته ورزش را بازی کنند، عهده‌دار هستند و به عبارتی به حمایت مالی و تدارکاتی از بچه‌ها می‌پردازند. در ادامه، والدین نقش مفسر و تحلیل‌کننده را در موضوعات مرتبط با تحلیل تجربیات ورزش بچه‌ها بر عهده‌دارند و درنهایت والدین به‌عنوان الگوهای ورزش و غیر ورزش برای بچه‌ها به رفتارهای آن‌ها در این مقطع و در آینده زندگی جهت می‌دهند [13].

Martindale و همکاران در پژوهش خود مشخصه‌ها و مؤلفه‌های یک محیط پرورش استعداد کارآمد برای ورزش را طراحی نمودند مؤلفه‌ها شامل: پرورش بلندمدت، فراهم کردن کیفیت، ارتباطات، درک ورزشکار، شبکۀ حمایت، محیط حمایتی و تلاش برانگیز و اصول پرورش بلندمدت است که در محیط پرورش می‌بایست بر آن‌ها تأکید شود [14].

Kristiansen [15] بیان کردند که مدارس ورزش می‌توانند نقش مثبتی در توسعه استعدادیابی داشته باشند و دولت‌ها می‌توانند از این مدارس با حمایت خود نقش مثبتی را ایفا نمایند. Robin و همکاران [16] در پژوهشی به مطالعه‌ی تعامل همشیرگان در نقش تسهیل گر برای رشد استعداد در ورزش پرداختند، مصاحبه‌های پدیدارشناسی باز نگرانه ای با چهار گروه (9 نفره) از خواهران و برادران صورت گرفت که در آن‌ها حداقل یکی از آنان در سطح نخبگان رقابت کرده بود. یافته‌ها چند موضوع در رتبه‌ی بالاتر را معلوم کرد که به‌صورت مثبت بر رشد ورزشکاران مستعد اثر می‌گذاشتند. Taylor & Collins در پژوهشی به بررسی نقش خانواده به‌عنوان عاملی در رشد استعداد پرداختند، نتایج بیانگر نقش خانواده‌ها در رشد استعدادهای جوانان بود، همچنین نتایج نشان داد مشارکت خانواده‌ها در فعالیت‌های فرزندان موجب رشد استعدادهای آنان می‌شود. همچنین در این پژوهش دو درون داده‌ی احتمالی پیشنهادشده که می‌تواند برای تأثیرگذاری مشارکت خانواده سودمند باشند: اول تمرکز روی خانواده به‌صورت یک کل و دوم تمرکز بر نقشی که اعضای متفاوت خانواده می‌توانند بازی کنند [17]. به اعتقاد Bremer مسئله و مشکل اصلی در بحث استعدادیابی ورزشی در مرحله پرورش استعداد نمود بیشتری پیدا می‌کنند [18].

Sladjana و همکاران در پژوهشی به بررسی نقش خانواده و مدرسه در شناسایی کودکان دارای استعداد در ورزش پرداختند. نتایج بیانگر این بود که کودکان در ابتدا تحت تأثیر خانواده‌هایی قرار می‌گیرند که در امر ورزش مشارکت دارند و حمایت از آن بستگی به سطح مشارکت آن‌ها در ورزش، رابطه‌ی آن‌ها باارزش‌های ورزشی و نقش ورزش در زندگی‌شان دارد. همچنین در همکاری بین خانواده و مدرسه، امکان شناسایی صحیح کودکان دارای استعداد برای ورزش و نیز امکان نظارت مداوم در این زمینه مشاهده شد [6].

در داخل کشور در زمینه ی حمایت خانواده ها و نظام آموزشی (مدرسه) در مدیریت و توسعه ی استعدادهای ورزشی تا کنون پژوهشی انجام نشده است؛ و اغلب پژوهش‌های انجام‌شده به تدوین شاخص‌های استعدادیابی و الزامات آن در رشته‌های مختلف تیمی و انفرادی پرداخته‌اند که هیچ‌گاه به ارائه یک الگوی اجرایی نظام‌مند و کاربردی منجر نشده است؛ و بیشتر افرادی که دارای استعدادهای ورزشی هستند بعد از شناسایی در مراحل بعدی به دلیل تمکن مالی ضعیف و عدم حمایت های لازم (مالی، عاطفی، ...) عملاً از ادامه مسیر باز خواهند ماند. مطالعه حاضر با هدف طراحی الگوی حمایتی خانواده- مدرسه در توسعه استعدادهای ورزشی صورت گرفت.

روش‌ کار

در پژوهش حاضر از نظریه داده بنیاد مبتنی بر رهیافت نظام‌مند Strauss & Corbin [19] استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش شامل مدیران و مشاوران و خبرگان دست اندرکار حوزه استعدادیابی ورزشی کشور می باشند. پژوهش حاضر به روش کیفی بوده و نمونه‌گیری به شیوه هدفمند و نظری و از میان مطلعین کلیدی انجام شد. در این روش تعداد نمونه در حین انجام کار مشخص می‌گردد و نمونه گیری تا زمانی که داده‌ها به اشباع نظری برسند ادامه می‌یابد. اشباع نظری به این مفهوم است که محقق جمع‌آوری داده‌ها را تا زمانی ادامه می‌دهد که داده‌های جدید در واقع تکرار داده‌های قبلی باشد و دیگر مفهومی جدید که نیاز به کدگذاری جدید یا گسترش کد‌ها و طبقات موجود داشته باشد به دست نیاید [19]. شرکت کنندگان بخش کیفی این پژوهش را 16 نفر از کارشناسان و خبرگان مطلع و آگاه به حوزه‌ی استعدادیابی تشکیل داده است.

جهت جمع‌آوری داده‌ها، از مصاحبه‌های عمیق و نیمه ساختار یافته با خبرگان و متخصصین حوزه استعداد یابی استفاده شد. سوالات پژوهش یک هفته قبل از شروع مصاحبه برای مصاحبه شوندگان ارسال گردید. تا در روز مصاحبه با آمادگی کامل در مصاحبه حضور داشته باشند. در راستای دستیابی به این هدف، سؤال‌ها بر اساس رهیافت نظام‌مند Strauss & Corbin [19] به این شرح مطرح‌شده‌اند: شرایط علی حمایت خانواده و مدرسه در توسعه استعدادهای ورزشی کدام اند؟ مولفه های اصلی در طراحی الگوی حمایت خانواده و مدرسه در توسعه استعدادهای ورزشی کدام اند؟ راهبردها در به‌کارگیری رویکرد توسعه استعدادهای ورزشی در الگوی حمایتی خانواده و مدرسه کدامند؟ بستر حاکم به‌کارگیری رویکرد توسعه استعدادهای ورزشی در طراحی الگوی حمایتی خانواده و مدرسه کدامند؟ پیامدها یا عوامل پس آیندی به‌کارگیری رویکرد توسعه استعدادهای ورزشی در طراحی الگوی حمایتی خانواده و مدرسه کدم‌اند؟

برای هر کدام از مصاحبه ها بین 60-45 دقیقه زمان در نظر گرفته شد. مصاحبه‌ها ضبط و بلافاصله بعد از مصاحبه مورد تحلیل قرار گرفت. از آنجایی که از گراندد تنوری برای تحلیل داده‌ها استفاده شد؛ بنابراین بر اساس کدگذاری سه مرحله‌ای شامل: کدگذاری باز، محوری و کدگذاری گزینشی یا انتخابی به منظور تحلیل داده‌ها استفاده گردید. در این کد گذاری سه مرحله‌ای داده‌ها به صورت مستمر مورد بازبینی و پایش قرار گرفتند. در مرحله اول داده هایی که حول یک مفهوم بودند گرد آوری شدند در مرحله دوم مفاهیمی که معنای مشترک داشتند در قالب مقولات که در سطح انتزاعی‌تر نسبت به مفاهیم قرار دارند سازماندهی شدند. در مرحله آخر (کد گذاری گزینشی) مقولاتی که بار معنایی و محتوایی مشترکی داشتند در ذیل طبقات ویژه‌ای قرار داده شدند. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزار مطالعات کیفی NVIVO₁₀ استفاده گردید.

در بررسی پایایی مصاحبه با روش توافق درون موضوعی بین کدگذاران محقق از یک همکار پژوهش (کدگذار یا ارزیاب) کمک ‌گرفت. سپس محقق همراه این همکار پژوهش چند مصاحبه را به‌صورت تصادفی انتخاب و مجدداً کدگذاری کرد. فرمول 1 برای محاسبه درصد توافق کدگذاران (شاخص تکرارپذیری)، استفاده‌شده است [20].

جدول 1- محاسبه پایایی بین دو کدگذار در مصاحبه های تحلیل‌شده

همان‌طور که در جدول فوق ملاحظه می­شود، پایایی بین دو کدگذار برای مصاحبه های موردبررسی در این پژوهش، 87/83 درصد است. با توجه به این‌که میزان پایایی بیش‌تر از 60 درصد است، قابلیت اعتماد کدگذاری­ها مورد تأیید است.

برای ارزیابی روایی محتوایی به شکل کمی، از ضریب روایی محتوایی (Content validity Ratio) لاوشه استفاده شد. سپس بر اساس فرمول زیر، نسبت روایی محتوایی محاسبه گردید:

در این پژوهش از نظرات 15 نفر از متخصصان و صاحب‌نظران استفاده گردید و با توجه به اینکه ضریب روایی محاسبه­شده برای تمامی سوالات بیشتر از 49/0 بود بنابراین، روایی محتوایی تمامی سوالات مورد تایید قرار گرفت.

یافته‌ها

یافته های توصیفی مربوط به ویژگی های فردی شرکت کنندگان در مصاحبه نشان داد که 75 درصد مصاحبه شوندگان مرد (12 نفر) و 25 درصد زن (4 نفر) بودند. 5/87 درصد مصاحبه شوندگان دارای مدرک دکتری (14 نفر) و 5/12 درصد دارای مدرک کارشناسی ارشد (2 نفر) بودند، همچنین 1/31 درصد مصاحبه شوندگان در طبقه سنی بین 40-30 سال (5 نفر) و 9/68 درصد بالای 41 سال (11 نفر) سن داشتند.

رکن اساسی در فرایند تحلیل، کدگذاری است. فرایند تفکیک داده‌های حاصل از نمونه‌گیری، توصیف و بیان آن‌ها با عباراتی کوتاه در یک جدول را کدگذاری گویند [21]. این شیوه شامل سه مرحله اصلی کدگذاری باز (Open coding)، کدگذاری محوری (Axial coding) و کدگذاری انتخابی (Selective coding) است. نتایج حاصل از کد کذاری باز و محوری در جدول (2) نشان داده شده است. درنهایت الگوی کیفی پژوهش (کد گذاری انتخابی) بیان‌شده است.

الف کدگذاری باز: کدگذاری باز اولین مرحله در تجزیه‌وتحلیل داده و کدگذاری است. در طول این مرحله، داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها به‌دقت بررسی شد، مقوله‌های اصلی و مقوله‌های فرعی مربوط به آن‌ها مشخص شدند و زیر مقوله‌ها تعیین شدند. در طی این تحلیل‌ها فنون تحلیلی پیشنهادشده Strauss & Corbin به کار گرفته شد [21].

پژوهشگر در مرحله کدگذاری باز و با کدگذاری بر اساس پاراگراف، تعداد 130 مفهوم اولیه را استخراج نمود در مرحله اول تلاش بر این بوده است نکات کلیدی و مورد تأکید مصاحبه‌شوندگان استخراج شود. بررسی دقیق‌تر کدهای شناسایی‌شده مشخص کرد که بسیاری از کدها اگرچه با اصطلاحات و تعابیر مختلف بیان‌شده‌اند اما دارای مفهوم یکسانی در تبیین موضوعات مورد پرسش و مصاحبه بودند. ازاین‌رو، این کدها تجمیع و ادغام‌شده و درنهایت تعداد 88 کدباز، 29 مفهوم و 13 مقوله استخراج شد.

ب کدگذاری محوری: هدف از کدگذاری محوری ایجاد رابطه بین مقوله‌های تولیدشده (در مرحله کدگذاری باز) است. این عمل معمولاً بر اساس الگوی پاردایمی انجام می‌شود و به نظریه‌پرداز کمک می‌کند تا فرایند نظریه‌پردازی را به سهولت انجام دهد. اساس ارتباط دهی در کدگذاری محوری بر بسط و گسترش یکی از مقوله‌ها قرار دارد. دسته‌بندی اصلی (مانند ایده یا رویداد محوری) به‌عنوان پدیده محوری تعریف می‌شود و سایر دسته‌بندی‌ها با این دسته‌بندی اصلی مرتبط می‌شوند. شرایط علّی موارد و رویدادهایی هستند که منجر به ایجاد و توسعه پدیده می‌گردند. شرایط زمینه‌ای به مجموعه‌ای ویژه از شرایط و شرایط مداخله‌گر به مجموعه گسترده‌تری از شرایط اشاره دارند که پدیده در آن قرار دارد. راهبردهای کنش یا تقابل، به اقدامات و پاسخ‌هایی اشاره می‌کنند که به‌عنوان نتیجه پدیده رخ می‌دهند و درنهایت این اقدامات و پاسخ‌ها به پیامدها اشاره دارند [21].

ج: کدگذاری انتخابی: در کدگذاری انتخابی، متغیر اصلی یا فرایند اساسی نهفته درداده ها، چگونگی مراحل وقوع و پیامدهای آن نمودار می‌شود [21]. بر اساس روابط به‌دست‌آمده، مفاهیم حاصل از کدگذاری باز و محوری در مرحله کدگذاری انتخابی، به یکدیگر پیوند داده شد و به‌صورت یک الگوی (شکل:1) منعکس گردید.

جدول 2: روند شکل‌گیری حمایت خانواده و مدرسه در توسعه استعدادهای ورزشی

در ادامه با ارائه نمونه‌هایی از جملات نقل‌شده توسط افراد مصاحبه‌شونده در ارتباط با حمایت خانواده - مدرسه در توسعه استعدادهای ورزشی به بررسی مختصری از آن پرداخته می‌شود.

- حمایت‌های مالی و اقتصادی

عده‌ای از مصاحبه‌شوندگان نظر خود را در خصوص پشتیبانی مالی مطلوب برای توسعه استعدادهای ورزشی این‌گونه بیان نمودند.

مصاحبه‌کننده 1:

"حمایت مالی بسیار ضروری است و حرف اول را میزند تأمین مالی بر عهده خانواده‌ها است و بدون این منابع مالی کاری از پیش نمی‌رود ".

مصاحبه‌کننده 4:

" ایاب و ذهاب بچه‌ها و وسایل ورزشی که باید مورداستفاده قرار دهند نیاز به بودجه و هزینه دارد. برخی از خانواده‌ها از پرداخت این هزینه‌ها عاجزند. دولت باید از طریق سیستم آموزشی بخشی از هزینه‌ها را پوشش بدهد".

مصاحبه‌کننده 9:

" دولت باید زمینه‌های فرهنگی لازم برای ورود خیرین به حوزه ورزش فراهم کند. تا از این طریق خیرین ضمن ساخت‌وساز در حوزه ورزش حمایت‌های مالی را نیز از افراد مستعد در ورزش داشته باشند".

- حمایت‌های عاطفی و رفتاری

مصاحبه‌کننده 1:

" واضح است افرادی که دارای استعداد ورزشی در زمینه خاص هستند چنانچه موردحمایت و تشویق قرار نگیرند از ورزش زده می شوند".

مصاحبه‌کننده 12:

" ساختار ورزش ما باید به‌گونه‌ای باشد که ورزشکاران و مربیان تحت پوشش‌های اجتماعی مناسب قرار گیرند".

- حمایت‌های اجتماعی

مصاحبه‌کننده 10:

"شرایط جامعه و محیط اطراف دو عامل مهم در جذب و توسعه استعدادهای ورزشی است باید برنامه‌ریزی بر روی فرهنگ جامعه صورت گیرد در جامعه عقاید متفاوتی وجود دارد که نیاز به برنامه‌های متفاوتی است باید همکاری و همراهی کلیه اعضای خانواده و افراد تأثیرگذار ورزشی در جامعه به این سمت‌وسو سوق داد".

مصاحبه‌کننده 4:

" اگر می‌خواهیم در زمینه ورزش استعدادهای برتر را توسعه بدهیم، باید احساس تعلق اجتماعی در ورزشکاران و کلیه دست‌اندرکاران این حوزه را پررنگ‌تر نماییم. حالا یکی از راه‌های احساس تعلق اجتماعی در ورزشکاران می‌تواند معرفی چهره‌های موفق در رسانه‌ها باشد".

- توسعه منابع

مصاحبه‌کننده 6:

" ما در حوزه ورزش، با توجه به جمعیت جوانی که داریم نباید کاری کنیم که این استعدادها هرز بروند".

مصاحبه‌کننده 4:

" با برنامه‌ریزی و مدیریت درست می‌توان منابع انسانی که در اختیارداریم اعم از ورزشکار، مربی .... آن‌ها را به‌درستی سازمان‌دهی کنیم که اگر این مهم اتفاق بیفته استعدادها به‌خوبی هدایت خواهند شد".

مصاحبه‌کننده 7:

" همان‌طور که در اکثر رشته‌ها اسپانسر داریم در حوزه شناسایی استعدادها برتر در رشته‌های ورزشی مختلف باید این تفکر ایجاد کنیم که حامیان مالی بیایند و از افرادی که دارای استعداد ورزشی هستند حمایت کنند. و تا رسیدن به اوج عملکرد ورزشی این حمایت‌ها را ادامه دهند".

- استاندارسازی

مصاحبه‌کننده 14:

" امروزه در تمام دنیا همه‌چیز علمی شده، بخصوص در حوزه ورزش. ما اگر می‌خواهیم به توسعه ورزش کمک کنیم باید تمامی مراحل استعدادیابی از شناسایی افراد مستعد گرفته تا رشد و پرورش و همچنین نگهداری این استعدادها از استانداردهای لازم برخوردار باشند".

مصاحبه‌کننده 8:

" ازجمله عواملی که میتونه روی توسعه استعدادهای ورزشی تأثیرگذار باشه استاندار لوازم تجهیزاتی است که موردنیاز ورزشکاران است همچنین اماکن مورداستفاده باید از استاندارهای معمول دنیا برخوردا باشد".

- عوامل اجتماعی

مصاحبه‌کننده 5:

"اطلاعات و دانش خانواده‌ها امروزه در حوزه ورزش خیلی بیشتر از سابق شده، خیلی از خانواده‌ها علاقه‌مند هستند که بچه هاشون در آینده ورزشکار شوند. این علاقه و پیگیری خانواده‌ها خودش عامل مهمی در رشد و توسعه ورزشمی تونه باشد".

مصاحبه‌کننده 12:

"آگاهی جامعه خیلی در حوزه ورزش خیلی بیشتر از گذشته شده و یکی از دلایلی که به این آگاهی‌ها کمک کرده در دسترس بودن اخبار و اطلاعات علمی هست در دسترس عموم قرارگرفته است".

مصاحبه‌کننده 10:

" رسانه‌های صوتی و تصویری رسالت خیلی مهمی در امر توسعه استعدادهای ورزشی دارند. رسانه نوشتاری و دیداری و گفتاری از طریق پوشش قرار دادن رویدادهای ورزشی می‌توانند ضمن ارائه جنبه زیباشناختی ورزش، فرهنگ‌سازی هم بکنند".

- بروکراسی

مصاحبه‌کننده 3:

" در حوزه استعدادیابی اگر ما می‌خواهیم استعدادهای برتر را شناسایی و پرورش بدیم باید قوانین شفاف و روشن باشد و واقعاً افراد موردحمایت قرار گیرند که توانایی و استعداد رشد رادارند. متأسفانه مثل خیلی از حوزه‌های دیگه تو این حوزه فامیل سالاری و آشنابازی میتونه درروند رشد و توسعه استعدادها اختلال ایجاد کنه"

- ضعف مدیریتی

مصاحبه‌کننده 13:

"متأسفانه امروز شاهد هستیم که افراد ضعیف در برخی از حوزه‌های ورزشی دارای مسئولیت هستند، عدم دانش و تجربه کافی این افراد در حوزه استعدادیابی موجب شده اون هایی که مستعد هستند موردحمایت قرار نگیرند؛ و افرادی که نالایق هستند بیشتر موردتوجه قرار گیرند این باعث دلسردی و دوری افراد مستعد میشه".

مصاحبه‌کننده 9:

" ما شاهدیم که در برخی از موارد افراد مستعد با زحمت فراوان شناسایی و کشف می شوند اما متأسفانه بی‌تدبیری برخی از مدیران باعث میشه این افراد از ادامه مسیر منصرف شوند".

- راهبردها

مصاحبه‌کننده 5:

" اگر خواهان این هستیم که بحث حمایت از استعدادهای ورزش بخصوص با تکیه‌بر خانواده و مدارس رو داشته باشیم باید راهکارهای اصولی رو در پیش بگیریم. یکی از این راهکارها تدوین ساختار سازمانی در حوزه استعدادیابی از طرف آموزش‌وپرورش می تونه باشد".

مصاحبه‌کننده 3:

" در کنار کاری که دولت و متولیان امر استعدادیابی انجام می‌دهند ما باید روی آموزش خانواده‌ها هم کارکنیم اگر خانواده‌ها در جریان شناسایی استعدادیابی علمی فرزندانشان قرار بگیرند و همچنین ما بتونیم نتایج درست استعداد را به اون ها بگیم قطعاً از فرزندان مستعدشان بیشتر حمایت می‌کنند".

- شکوفایی استعدادهای ورزشی

مصاحبه‌کننده 9:

" یکی از نتایج مهمی که حمایت از استعدادهای ورزشی می تونه داشته باشد. اینه که ما در رویدادهای ورزشی بین‌المللی امیدمان به چند رشته ورزشی خاص و مدال‌آور نیست. اگر استعدادیابی در سنین پایین برای تمام رشته‌های ورزشی به‌درستی صورت بگیره امید مدال‌آوری کشور در عرصه‌های بین مللی بیشتر میشه".

مصاحبه‌کننده 4:

" خیلی از کشورها ذخایر ورزشی دارند به این مفهموم که در هر رشته ورزشی ده ها ورزشکار برتر دارند و دستشان خیلی بازه و برای رقابت‌های مختلف از این‌ها استفاده می‌کنند. این‌جور نیست که تمام سرمایه‌گذاری روی یک نفر انجام بشه".

" یکی از فواید استعدادیابی و حمایت از اون در سنین پایین رشد رشته‌های مختلف هست. متأسفانه امروزه شاهدیم که در برخی از رشته‌ها استعدادیابی نمیشه بیشتر ارزیابی مهارت صورت می‌گیرد این درست نیست. اگر درست و علمی استعدادیابی بشه ما شاهد رشد و توسعه ورزش در تمامی رشته‌های تیمی و انفرادی هستیم. وقتی همه رشته‌های ورزشی فعال بشه قطع به‌یقین زیرساخت‌ها هم باید توسعه پیدا کنند".

درنهایت پس از واکاوی تمامی مقوله‌های متعلق به حمایت خانواده – مدرسه در توسعه استعدادهای ورزشی به الگوی پارادایمی کدگذاری محوری توسعه استعدادهای ورزشی می‌رسیم. شکل 1 مبین روابط میان اجزاء و شرایط اصلی حاصل از کدگذاری محوری درباره توسعه استعدادهای ورزشی می‌باشد. شکل زیر الگوی حمایتی خانواده مدرسه در توسعه استعدادهای ورزشی بر مبنای الگوی پارادایمی Strauss & Corbin را نشان می‌دهد [22].

شکل 1. الگوی برخاسته از داده‌ها در کدگذاری نظریه پردازی داده بنیاد

با استفاده از این مفاهیم، مقولات و با توجه به توضیحات داده‌شده در بالا، الگوی توسعه استعدادهای ورزشی کشور در شکل 1 نمایش داده‌شده است. این شکل، الگوی توسعه استعدادهای ورزشی کشور را با استفاده از مقولات عمده نشان ‌می‌دهد. همان‌طور که در این شکل مشاهده ‌می‌شود، در این الگوی مقولات شرایط علی، شرایط زمینه‌ای و شرایط مداخله‌گر، راهبردها به همراه پیامدها و حلقه بازخورد آن به نمایش درآمده است.

بحث

این پژوهش باهدف تدوین الگوی حمایتی خانواده و مدرسه در توسعه استعدادهای ورزشی ایران انجام شد. روش تحقیق به‌صورت کیفی بود و نتایج در 6 مقوله شامل: شرایط علی، شرایط زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر، استراتژی ها، پیامدها و پدیده محوری موردبررسی قرار گرفت. در ادامه به بحث در مورد یافته‌های پژوهش می‌پردازیم.

در خصوص شرایط علی اثرگذار بر توسعه استعدادیابی ورزشی ایران باید بیان کرد که مقوله‌های توسعه منابع (منابع انسانی، منابع مادی و منابع مالی) و استانداردسازی (فرایندها و روش‌ها و تجهیزات و امکانات)، به‌عنوان مقولۀ شرایط علی در این پژوهش، شناسایی و تعریف‌شده است. در پژوهش‌های اسدی و همکاران [8]، نظری و همکاران [9] و Tao [23] بر اهمیت نقش منابع و تجهیزات استاندارد در موضوع استعدادیابی ورزشی تأکید کرده بودند، همسو است. در این رابطه، جلوگیری از هدر رفت استعدادها (ورزشکار، مربی، مدیر)، سامان‌دهی منابع انسانی موجود، شناسایی سخت‌افزاری مناسب، ایجاد مراکز استعدادیابی، استفاده بهینه از تجهیزات، شناسایی و جذب منابع مالی، هدایت اسپانسر و حمایت مالی، استانداردسازی شناسایی، پرورش و نگهداشت استعدادها، ایجاد و توسعه تجهیزات استاندارد، ایجاد و توسعه استاندارد اماکن ورزشی اجزای مهم این بخش می‌باشند. در همین راستا، Henriksen و همکاران نیز سه پیش‌شرط برای محیط توسعه استعداد معرفی کرده است که عبارتنداز: منابع مالی، منابع انسانی و منابع مادی شامل منابع زیرساختی و امکانات آموزشی هست. همچنین از بین این سه ورودی به نظر می‌رسد داشتن منابع انسانی متخصص به‌ویژه مربیان دارای دانش و تخصص در میان منابع دیگر از اهمیت و ضرورت بالایی در توسعه استعداد برخوردار است [1]. در تحلیل یافته‌های این بخش باید بیان شود که استعدادیابی در حال حاضر یکی از چالش‌های اصلی ورزش است. پژوهشگران در حیطه‌های مختلف از ورزش گرفته تا هنر تا تعلیم و تربیت، همواره کوشیده‌اند به شیوه‌ای دست یابند تا بهترین‌ها را در حیطه تخصصی خود کشف کنند. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق، منابع مالی یکی دیگر از موارد توسعه استعداد ورزشی در بخش حمایت خانواده مدرسه شناخته‌شده است. اهمیت تأمین بودجه کافی برای برنامه‌های ورزشی را نمی‌توان نادیده گرفت. همچنین ضرورت وجود منابع مالی کافی زمانی مشخص می‌شود که متوجه این موضوع باشیم که تمام مراحل استعدادیابی از مرحله شناسایی، آموزش، خرید تجهیزات، ساخت امکانات و زیرساخت‌ها و استخدام مربیان متخصص و درمجموع نگهداری و توسعه استعداد نیازمند صرف مبالغ کلانی است که بدون منابع مالی کافی سازمان‌های ورزشی قادر نخواهند بود به‌تنهایی از عهده مخارج و هزینه‌های زیاد این امر مهم برآیند. از سوی دیگر ازآنجاکه استعدادهای ورزشی جزء سرمایه‌های یک کشور محسوب می‌شوند، لذا نقش دولت در قبال حمایت مالی از این سرمایه‌‌های ملی حائز اهمیت است. همچنین سرمایه‌گذاری بر تیم‌های پایه نیز یکی از عوامل اصلی پیشرفت در سطح قهرمانی هست. از طرفی بالا بودن هزینه‌های زمانی و مالی تربیت ورزشکاران زبده و کارآمد، دست‌اندرکاران امور ورزشی را وادار به شناسایی افراد برتر در ورزش‌های بخصوص کرده است، به‌طوری‌که تعداد محدودی از کودکان و نوجوانان را که استعداد بیشتری در ورزش موردنظر دارند، انتخاب کرده و سال‌های متمادی به پرورش و تربیت آنان می‌پردازند. دراین‌بین، خانواده و مدرسه دو بخش پایه‌ای و بسیار مهم در شناسایی و هدایت اولیه استعدادهای ورزشی به سمت مسیرهای بعدی می‌باشند؛ بنابراین، فرآیند استعدادیابی و گزینش افراد برتر در ورزش، از طرفی فرصتی در اختیار مربیان و متخصصان قرار می‌دهد تا هزینه و وقت خود را صرف تعداد معدودی از ورزشکاران کرده و به‌صورت بهینه با گروه ویژه‌ای به تمرین بپردازند. از سوی دیگر، در این وضعیت ورزشکارانی که شانس موفقیت بیشتری دارند انتخاب‌شده و فرصت زیادی برای تمرین و ممارست پیدا می‌کنند و پیامد آن تربیت قهرمانان آینده خواهد بود.

همچنین ابعاد پدیده موردمطالعه (مقوله هسته ای) شامل حمایت مالی و اقتصادی (حمایت مالی خانواده، حمایت مالی مدرسه و حمایت عمومی و خیریه)، حمایت عاطفی و رفتاری (انگیزشی و بهداشتی) و حمایت اجتماعی (تعلق اجتماعی و تأیید و همراهی) در نظر گرفته شد.

عوامل شناسایی‌شده مذکور، ارتباط زیادی با رشد و توسعه استعداد ورزشکاران جوان و نخبه دارند، زیرا خانواده در این فرایند نقش محوری دارد. پیرمحمدی در گزارش پژوهش خود نقش والدین در استعدادیابی ورزشی را شامل نقش حمایت گر، نقش مشارکت جویانه و نقش حامی مالی عنوان نمود [10]. Tao [23] نیز نشان داد که سیستم حمایت خانواده به همراه معلمان در مدارس و همکاری بخش‌های مرتبط با سیستم ورزش با این نهادها را عاملی مهم در جهت توسعه ورزش قهرمانی دانست. از طرفی، زندگی خانوادگی تا اندازه زیادی تحت تأثیر مفاهیم برنامه و هزینه داشتن یک ورزشکار مستعد در خانواده، قرار می‌گیرد و حتی این مفاهیم خانواده را به‌طور کامل هدایت می‌کنند [24]. وجود فرزند نخبه بر نقش والدین تأثیر می‌گذارد، زیرا والدین در زمینه ورزش جوانان نخبه مهم هستند و این اهمیت از طریق حمایت صورت می‌گیرد، حمایتی که فرزندان را قادر می‌سازد مشارکت کنند و پیشرفت نمایند [25]. درواقع این موضوع باعث می‌شود بعضی از والدین در پی تغییر برنامه‌های کار خود و حتی محل استخدام خود برآیند تا فعالیت‌های فرزندان نخبه خود را تسهیل کنند. در بحث حمایتی خانواده‌ها از فرزندان ورزشکار و نخبه بعضی از خانواده‌ها به تقسیم وظایف می‌پردازند به‌گونه‌ای که یکی از والدین به فعالیت و اشتغال در بیرون از خانه می‌پردازد درحالی‌که دیگری می‌تواند در خانه بماند و حمایت لازم به‌منظور فراهم کردن وسیله ایاب و ذهاب ورزشکار را در همه اوقات انجام دهد [26].

در بخش عوامل انگیزشی، نقش خانواده‌ها و محیط مدرسه می‌تواند عامل مهمی در شکوفایی و جهت‌دهی به استعدادهای ورزشی باشد. در این رابطه، Kristiansen [15] بیان کردند که مدارس می‌توانند نقش مثبتی در توسعه سیستم استعدادیابی داشته باشند و دولت‌ها می‌توانند از مدارس با حمایت خود نقش مثبتی را ایفا نمایند. همچنین، مقیسه گزارش کرد که در بسیاری از کشورها، ازجمله ایران، شرکت جوانان در ورزشی خاص بیشتر بر پایه سنت‌ها، آرزوها، امکانات در دسترس و علایق فردی استوار است و نیز به تبلیغات و محبوبیت عمومی آن ورزش، تشویق و انگیزه دادن از جانب والدین و گروه همسالان و مدارس و فراهم بودن امکانات ورزشی موردنظر بستگی دارد. همچنین، مهم‌ترین نکته برای والدین، اولیای مدارس و به‌خصوص معلمان و دبیران تربیت‌بدنی این است که به‌طور مثبت تمایل دانش‌آموزان را به ورزش زیاد کنند و بدانند که هر فعالیت بدنی برای فرد خاصی مناسب است و لذا باید با در نظر گرفتن مشخصات، سن، توانایی جسمانی، مراحل پیشرفت و میزان علاقه دانش‌آموزان، انجام مناسب‌ترین فعالیت بدنی را به آن‌ها توصیه کنند [27].

تهیه ملزومات و وسایل ورزشی ضروری، تهیه تغذیه مناسب و فراهم کردن وسایل ایاب و ذهاب، پرداخت هزینه و شهریه ورزشی همگی بار مالی برای خانواده‌ها دارد، زیرا گاهی والدین زندگی اجتماعی خود را به فراهم کردن حمایت مالی لازم برای ورزشکار جوان خود محدود می‌کنند حتی این نیازمندی‌ها ممکن است با افزایش سن ورزشکار و دست‌یابی به سطوح بالاتر عملکرد ورزشی، افزایش یابند. در این رابطه، حسینی و همکاران [11] نیز با بررسی قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای استعدادیابی ورزش کشور، وضعیت اقتصادی معیشتی خانواده‌های دارای استعداد و امکانات و تجهیزات مناسب برای استعدادیابی را از عوامل اثرگذار مناسب در توسعه سیستم استعدادیابی گزارش کرده بودند.

 بخش دیگر یافته‌های پژوهش نشان داد که خانواده به‌عنوان اولین محیط اجتماعی که فرد در آن رشد می‌کند و شکل می‌گیرد و مدارس به‌عنوان نماینده نهادهای آموزشی، عوامل مهمی در رشد افراد هستند. ایجاد شرایط مناسب برای تعامل با دانش‌آموزان مستعد در ورزش روزبه‌روز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و تبدیل به یک خواست اجتماعی می‌شود. کاشف [12] در پژوهش خود عامل محیطی را ازجمله فاکتورهای مهم استعدادیابی ورزشی در کنار ویژگی‌های ژنتیکی گزارش نمود. در این رابطه، Kristiansen [15] و Tao[23] نشان دادند که حمایت خانواده و مدارس می‌تواند نقش مهمی در استعدادیابی و توسعه ورزش قهرمانی داشته باشد؛ بنابراین، مدارس و خانواده‌ها در این زمینه، از عوامل اصلی حمایت از رشد استعدادهای ورزشی به‌حساب می‌آیند. سن مدرسه‌ای پایین‌تر، بهترین دوره برای شناسائی، تشخیص، رهبری و رشد توانمندی دانش‌آموزان مستعد است؛ بنابراین، در مدرسه انتظار داریم که رابطه دانش‌آموزان مستعد نه‌تنها تصمیم‌های فردی را کاهش دهد بلکه یک سیستم برای سنجش و تنظیم جایگاه افراد مستعد نیز به وجود آورد. کاری که وظیفه افراد مستعد است تا حدود زیادی به تعهد معلمان و معلمان تربیت‌بدنی و نیز دیدگاه‌ها در مورد آنان بستگی دارد. به‌علاوه، ضروری است که برنامه مدارس افراد مستعد ترتیب مناسب برای معلمان داشته باشد و پیشرفت آن‌ها را ترغیب کند به‌ویژه معلمانی که در کار با دانش‌آموزان مستعد در ورزش نتایج مطلوب کسب می‌کنند. شناخت مهارت‌ها و تشخیص کودکان مستعد، داشتن آگاهی از توانائی‌های آن‌ها و کار نظام‌مند به‌طور مؤثری بر دانش‌آموزان مستعد تأثیر می‌گذارد و می‌تواند به اشکال سازمانی مناسب و روش‌های آموزش، یا از طریق مطالعات منظم یا از طریق سمینار و سخنرانی، یا از طریق معلمانی که مداوم به خود آموزش می‌دهند، منتهی شود.

بر اساس یافته‌های پژوهش شرایط زمینه‌ای اثرگذار بر توسعه استعدادیابی ورزشی ایران، شامل مقوله‌های عوامل اجتماعی (تمایل و آگاهی اجتماعی) و رسانه‌ای (فرهنگ‌سازی و پوشش رسانه‌ای) است.

این یافته‌ها با پژوهش‌های نظری و همکاران [9]، کاشف [12] و Robin و همکاران [16] همسو هست. همچنین ضرورت تعریف ساختار و تشکیلات مناسب و تخصصی برای توسعه استعداد و برنامه‌های ورزشی در یافته‌های Röger و همکاران [28] اشاره‌شده است. در این رابطه، علاقه خانواده‌ها به ورزش و رشد استعداد ورزشی فرزندان، توافق نسبی تمام اقشار جامعه بر اهمیت ورزش، افزایش آگاهی خانواده نسبت به ورزش، در دسترس بودن اخبار و اطلاعات ورزشی، در دسترس بودن دانش و علوم ورزش، پوشش رویدادهای ورزشی حرفه‌ای، پوشش رویدادهای ورزشی همگانی، افزایش نسبی پوشش ورزش زنان و کودکان، الگوسازی مناسب فرهنگی ورزشکاران موفق و الگوسازی اقتصادی ورزشکاران موفق، از گویه های مهم شرایط زمینه‌ای پژوهش حاضر بود. حمایت همه‌جانبه استعداد از سوی جامعه، رسانه، خانواده، سیاست مدران نشان می‌دهد بذر استعداد زمانی می‌تواند میوه خود را به بار بیاورد که در یک محیط غنی و حمایت‌کننده قرار بگیرد. درواقع رسانه از طریق فراهم کردن آگاهی‌های صحیح در مورد استعدادیابی، ترویج اهمیت آن و تغییر مثبت نگرش جامعه و خانواده‌ها، بسترهای فرهنگی و اجتماعی حمایت‌کننده را مهیا می‌کند. از سوی دیگر سیاست مدران کلان نیز با اتخاذ سیاست و راهبردهای مطلوب، همچنین فراهم کردن چارچوب‌های حقوقی و قانونی تسهیل‌کننده و کافی، بسترهای حمایت‌کننده را جهت تحقق اهداف توسعه استعداد فراهم می‌کنند.

در تحلیل شرایط مداخله‌گر، اثرگذار بر توسعه استعدادیابی ورزشی باید بیان داشت که مقولات بروکراسی (قوانین و مقررات و فساد اداری) و ضعف مدیریتی (ضعف برنامه‌ریزی و ضعف اجرایی) به‌عنوان شرایط مداخله‌گری بودند که در جهت بهبود پدیده موردبررسی یعنی حمایت خانواده- مدرسه در توسعه استعدادیابی ورزشی شناسایی شدند. این یافته‌ها با پژوهش‌های اسدی و همکاران [8]، حسینی و همکاران [11] و Bremer [18] همسو می‌باشد. در این رابطه، وجود قوانین دست و پاگیر، عدم شفافیت قوانین در حوزه استعدادیابی ورزشی، عدم شفافیت قوانین مالی در حوزه استعدادیابی، فامیل سالاری درروند استعدادیابی، اخذ وجوه مالی، استفاده از افراد ناکارآمد، ضعف برنامه‌ریزی در فرایندهای استعدادیابی، ضعف برنامه‌ریزی در توسعه منابع انسانی (ورزشکار، مربی و ...)، ضعف برنامه‌ریزی برای تهیه و نگهداری تجهیزات و اماکن ورزشی، عدم اجرایی کردن صحیح برنامه‌های موجود، نیمه‌تمام رها کردن افراد کشف‌شده و عدم بهره‌برداری صحیح از تجهیزت و اماکن موجود، ابعاد مهم این عامل بودند. با توجه به اهمیت مدیریت و برنامه‌ریزی دررسیدن از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب و با توجه به اینکه وضعیت مطلوب بر مدیریت استعداد ورزشی حاکم نیست به نظر می‌رسد در این حوزه هم از جنبه فرایندهای مدیریتی و برنامه‌ریزی و هم از جهت شایستگی و شایسته‌سالاری نیروی انسانی نیاز جدی به توجه و بهبود وضعیت وجود دارد. در این راستا، به‌تازگی، نظریه تمرین جدی استدلال‌های تازه‌ای را به موضوع شناسایی استعدادها اضافه کرده است. پیش‌فرض این استدلال این است که متخصصان همیشه ساخته‌شده‌اند نه اینکه متولدشده باشند [28]. سازمان‌های ورزشی در چندین کشور در سراسر جهان، مراکز آموزش ویژه‌ای را ایجاد کرده‌اند که در آن استعدادهای جوان انتخاب‌شده، تحت نظارت مربیان باتجربه به‌منظور تبدیل‌شدن به ورزشکاران حرفه‌ای و پیوستن به تیم‌های ملی آموزش‌های خاصی را می‌بینند.

در ادامه باید بیان داشت که استراتژی ها شامل راهبرد های آموزشی (آموزش خانواده، آموزش مجریان و تولید محتوی) و راهبردهای متداول (راهبرد های قانونی و راهبرد های سازمانی) بودند که در پاسخ به پدیده موردبررسی، در نظر گرفته شد. در این رابطه، آموزش خانواده‌ها در حیطه نتایج استعدادیابی، آموزش خانواده‌ها در مورد نحوه توسعه استعداد فرزندان، آموزش مرییان استعداد یاب، آموزش مدیران و برنامه‌ریزان، تعامل با مراکز سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری، تدوین بخش‌نامه و آئین‌نامه‌های عملیانی مناسب، ارزیابی قوانین و ارائه پیشنهادهای اصلاحی، تدوین ساختار سازمانی در خصوص نظام استعدادیابی در آموزش‌وپرورش، شفاف‌سازی فرایندهای شناسایی و هدایت استعداد، پیاده‌سازی فرهنگ‌سازمانی استعداد محور در آموزش‌وپرورش، آموزش خانواده‌ها در حیطه فرایندهای و روش‌های استعدادیابی، تولید محتوی‌های انگیزشی برای خانواده‌ها و فرزندان، اجزای مهم این بعد بودند. بر اساس نتایج این پژوهش، آموزش به‌عنوان یکی از استراتژی‌های حمایت خانواده- مدرسه در استعداد ورزشی شناسایی‌شده است که نتایج این بخش با یافته‌های Gonçalves و همکاران [30]، هم‌سو هست. آموزش برای توسعه استعدادیابی امری ضروری است اما مقدار و نوع این آموزش متناسب با شرایطی که دران قرار دارد، متفاوت است. آموزش مسئله اصلی در توسعه استعداد هست. همچنین کیفیت آموزش نیز مسئله مهمی در کسب موفقیت محسوب می‌شود.

در الگوی پژوهش، مقوله‌های شکوفایی استعدادهای ورزشی (ذخایر ورزشی، رشد متوازن رشته‌های ورزشی) و رقابت‌پذیری (رقابت داخلی و رقابت خارجی) به‌عنوان پیامد و نتیجه حاصل از این الگوی در نظر گرفته‌شده است. گویه هایی مانند داشتن بانک اطلاعاتی از استعدادهای ورزشی کشور؛ ایجاد مدارس ورزشی تخصصی، در دسترس بودن ورزشکاران مستعد جهت حضور در رقابت‌های جهانی و المپیک، فعال شدن رشته‌های ورزشی کمتر دیده‌شده، سرمایه‌گذاری در تمامی رشته‌های ورزشی جهت حضور در رقابت‌های داخلی و بین‌المللی، توسعه زیرساخت‌های ورزشی متناسب بااستعدادهای ورزشی تمامی رشته‌ها، توسعه روساخت‌ها، افزایش تعداد مشارکت‌کنندگان در برنامه‌های استعدادیابی، کشف استعدادهای پنهان، افزایش رقابت در بین استعدادهای کشف‌شده در داخل کشور، کسب جایگاه‌های بهتر در رویدادهای جهانی، مشارکت در تعداد رشته‌های گسترده‌تر در سطح جهانی، مشارکت با افراد دارای استعداد بالاتر در رقابت‌های جهانی، از پیامدهای اثرگذار حمایت خانواده-مدرسه در استعدادیابی ورزشی بود. بر اساس نتایج پژوهش، پیامدهای اثرگذار حمایت خانواده- مدرسه در توسعه استعداد ورزشی شامل تشکیل بانک استعداد و توسعه ورزش قهرمانی و حرفه‌ای و کسب موفقیت‌های ملی و بین‌المللی در آینده می‌باشد. سرمایه‌گذاری در فرآیند استعدادیابی معمولاً باهدف توسعه ورزش نخبه، موفقیت بین‌المللی و تقویت زیرساخت‌های ورزش کشورها انجام می‌گیرد، Röger و همکاران [28] نیز ریزش کمتر استعدادهای ورزشی، داشتن استعدادهای ورزشی خوب و موفقیت ورزش قهرمانی را به‌عنوان نتایج شناسایی و توسعه استعداد معرفی کرده است. همچنین Henriksen نیز توسعه و کسب موفقیت‌های فردی، کسب موفقیت‌های تیمی، فرهنگ و توسعه‌سازمانی را به‌عنوان خروجی‌های توسعه استعداد معرفی کرده است [1]. در کشور ایران نیز در رشته‌های ورزشی که در آن فرآیند استعدادیابی موردتوجه و سرمایه‌گذاری جدی قرارگرفته است نتایج آن در عملکردهای موفق بین‌المللی مشاهده‌شده است. ولی غالباٌ به دلیل بی‌توجهی به این قضیه نتایج موفق به‌دست‌آمده معمولاً پایدار نیستند.

نتیجه گیری

بر اساس یافته‌های پژوهش 13 مقوله اصلی در قالب مدل پارادایمی شامل شرایط علی (مدیریت منابع و استانداردسازی)، شرایط زمینه‌ای (عوامل اجتماعی و عوامل رسانه‌ای)، شرایط مداخله‌گر (بروکراسی و ضعف مدیریتی)، راهبردها (استراتژی های متداول و استراتژی های آموزشی) و پیامدها (شکوفایی استعدادهای ورزشی و رقابت‌پذیری) و مقوله هسته ای حمایت خانواده مدرسه در مدیریت استعدادهای ورزشی شامل (حمایت‌های مالی و اقتصادی، حمایت عاطفی و رفتاری و حمایت اجتماعی) شناسایی شد. بر مبنای نتایج، نقش حمایتی خانواده‌ها در قالب حمایت‌های مالی و انگیزشی و اجتماعی کلیدی می‌باشد و همچنین همراهی‌های لازم از جانب مدارس نیز می‌توان به توسعه استعدادهای ورزشی کمک شایانی داشته باشد. پیشنهاد می‌شود که وزارت آموزش و پرورش و وزارت ورزش و جوانان منابع مالی و حمایت های ویژه‌ای را در قالب ردیف ویژه‌ای به مدارس جهت کمک و هدایت استعدادیابی ورزشی اختصاص دهند. همچنین، تدوین یک نظام استعدادیابی ورزشی ملی و تمرکز بر بخش خانواده- مدرسه به‌عنوان بخش مهم این مجموعه پیشنهاد می‌شود. کمبود منابع علمی قابل‌دسترسی و استفاده با عنوان پژوهش در داخل نبود و نبود کار مشابه در داخل و خارج از کشور از محدودیـت هـای ایــن پژوهــش بــود.

سپاسگزاری

این مقاله مستخرج از رساله دکتری ولی ناصری پلنگرد در رشته مدیریت ورزشی باراهنمایی جناب آقای دکتر شهاب بهرامی و خانم دکتر شیرین زردشتیان، مصوب 10/12/1396 دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه می‌باشد که در شورای پژوهشی دانشگاه با کد 19221408972001 تصویب گردید. نویسندگان بر خود لازم می‌دانند، مراتب سپاس و قدردانی خود را از مشارکت تمامی افرادی که در این پژوهش همکاری صمیمانه داشته‌اند ابراز نمایند.

References

1.     Henriksen K, Stambulova N, Roessler K. Holistic Approach to Athletic Talent Development Environments. A Successful Sailing Milieu Psychology of Sport and Exercise. 2010;11(33):212-22.

2.     Amir Tash MA. [Current Status and Indicators of Men's Handball Talent Indicators from the Perspective of Elite Coaches of the Country]. Journal of Motion Science and Sport. 2005;1(6):25-51.

3.     Wiseman AC, Bracken N, Horton S, Weir P L. The Difficulty of Talent Identification: Inconsistency among Coaches through Skill-Based Assessment of Youth Hockey Players. International Journal of Sports Science and Coaching. 2014;9(3):447-55.

4.     Pankhurst A, Collins D, Mac Namara A. Talent development: Linking the stakeholders to the process. Journal of Sports Sciences. 2013;31(4):370-80.

5.     Sladjana V, Jelena K D. Effect between family and schools in detecting gifted children in sport. Activities in Physician Education and Sport. 2013;3(2):224-8.

6.     Dimovski T, Paunova, D. The impact of the chose live chose sport social campaign ofthe Agency of youth and sports on the healthy lifestyle promotion. Activities in Physical Education and Sport. 2012;2(2):228-30.

7.     Nouri MH, Sadeghi, H. [A review of sport talent studies]. Journal of Sport Management. 2018;10(2):387-400.

8.     Asadi N, Goudarzi M, Sajadi S N, Alidoust Ghahfarrokhi E. [An investigation of the obstacles to talent identification in sports in Iran]. New Trends in Sport Management. 2017;5(18):23-32.

9.     Nazari F, Yousefi B, Eydi H. [Comparing and prioritizing the quality assessment in factors of sport talent development systems from stakeholder's standpoint]. Biannual Journal of Sport Development and Management. 2015;5(1):19-35.

10.                        Pir Mohammadi M. [The role of parents in sport talenting]. Paper presented at the 2nd National Conference on Sport Talenting]. Tehran: Basij Sport Organization; 2012.

11.                        Hosseini S, Hamidi M, Ghorbanian Rajabi A, Sajjadi, N. [Identifying the strengths, weaknesses, opportunities, and threats of talen ting in the Islamic Republic of Iran championship and its challenges and challenges]. Journal of Sport Management. 2013;5(2):29-54.

12.                        Kashef M. [The process of sporting talent from cognition to championship physiological tests in sport talent screening]. Paper presented at the 2nd National Conference on Sport Talenting. Tehran: Basij Sport Organization; 2012.

13.                        Fredricks JA, Eccles JS. Parental influence on youth involvement in sports. Developmental sport and exercise psychology: A lifespan Perspective. Fitness InformationTechnology.2004;1(2):145-64

14.                        Martindale A, Collins D. Professional Judgment and Decision Making: The role of intention for impact. The Sport Psychologist. 2010;19(3):303-17.

15.                        Kristiansen E, Houlihan B. Developing young athletes: The role of private sport schools in the Norwegian sport system. International Review of the Sociology of Sport. 2017;52(4):447-69.

16.                        Robin DT, Dave C, Howie J C. Sibling interaction as a facilitator for Talent development in sport. International Journal of Sports Science Coaching. 2017;12(2):219-30.

17.                        Taylor RD, Collins D. Reviewing the family unit as a Stakeholder in Talent Development: Is it undervalued. Journal of Quest. 2015;67(3):330-43.

18.                        Bremer K. Parental involvement pressure and support in youth sport: A narrative literature review. Journal of Family Theory Review. 2012;4(3):235-48.

19.                        Brari M, Elahyari A, Hosaingholi T. [Qualitative inquiry and research design, choosing among five approaches. Qualitative inquiry and Research Design, Choosing Among Five Approaches. Tehran: Negah Danesh; 2011.

20.                         Creswell JW, Miller, D. L. Determining validity in qualitative inquiry. Theory into Practice. 2000;39(3):124-30.

21.                        Danaeifard H. [Heoreticalization using inductive approach: Conceptualizing the Theory of Fundamental Theory]. Journal of Daneshvar Behavior. 2005;12(11):57-70.

22.                        Nouri, A., Mehr Mohammadi M. [A model for using the Grounded Theory in educational research]. Curriculum Studies. 2011; 6(23), 8 - 35.

23.                        Tao H. Research on the sports talents training model in colleges and universities.  Paper presented at the 2nd International Conference on Economics and Management; Education, Humanities and Social Sciences, Atlantis Press.2018;41.

24.                        Kirk D, Connor A, Carlson, T, Burke P, Davis K, Glover S. Time commitments in junior sport: Social consequences for participants and their families. European Journal of Physical Education. 1997;2(1):51-73.

25.                        Wuerth S, Lee M J, Alfermann D. Parental involvement and athlete’s career in youth sport. Psychology of Sport Exercise. 2004;5(1):21-33.

26.                        Wolfenden LE, Holt, N. Talent development in elite junior tennis: perceptions of players, parents and coaches. Journal of Applied Sport Psychology. 2005;17(2):108-26.

27.                        Moghisah A. Talent at The in-school sport Olympiad. Teacher Development Magazine. 2015;4(299):22-5.

28.                        Röger U, Rütten A, Ziemainz H, Hil H. Quality of talent development systems: Results from an international study. European Journal for Sport and Society. 2010;7(1):7-19.

29.                        Ericsson KA, Prietula, MJ, Cokely ET. The making of an expert. Harv Bus Rev. 2007;1(85):146-7.

30.                        Gonçalves CE, Rama L M, Figueiredo A B. Talent Identification and Specialization in Sport: An Overview of Some Unanswered Questions. International Journal of Sports Physiology and Performance. 2012;7(4):390-393.